Lengua Guarani

Lengua Guarani
Ára Pyahu

martes, 27 de enero de 2015

TEKOKATU MOMBE'UPY - LA LEYENDA DE TEKOKATU

TEKOKATU MOMBE'UPY – LA LEYENDA DE TEKOKATU
Ohai: David Galeano Olivera
En la República Guarani
Guarani retâme oîva

Allá en el oriente, hacia donde sale el sol
Amo arasême, kuarahy osêha gotyo

Vivía una mujer viuda con varios hijos
Oiko'akue peteî kuña imenamanóva imembykuéra ndive

Siendo Tekokatu su hijo preferido.
Ha Tekokatu jeko upe imemby ombojeroviavéva.

Aquel lugar no tenía igual, era hermoso
Upe tenda niko ndaijoguahái, iporâitereirasa

Donde todo era justo y armonioso.
Upépengo opa mba'e hekojoja ha oî hekopete.

La mujer y sus hijos eran sanos
Upe kuña ha imembymimi niko hesâi

Vivían felices y en paz
Oiko hikuái vy'apavê ha py'aguapýpe

Y eran de costumbres buenas.
Ha ilája porâiterei avei.

Tekokatu, de la mano de su madre,
Tekokatu, isy pytyvô rupive,

Fue descubriendo y valorando -con sus hermanos-
Oñepyrûkuri oikuaa porâ ha omomba'eguasu -ijoyke'ykuéra ndive-

Los secretos de la naturaleza.
Hekoha mba'eñongatupy.

Con mucho trabajo, trabajo y trabajo
Heta tembiapo, tembiapo ha tembiapo rupive

Tekokatu aprendió los misterios
Tekokatu oikuaa ohóvo mba'eñongatupy

Del universo, del sol y la luna.
Arapy, kuarahy ha jasyguigua.

Conoció las fuerzas
Oikuaa pu'aka oguerekóva

Del agua, de la tierra, del viento y del fuego.
Y, yvy, yvytu ha tata.

De corazón buscaba permanente e incansablemente la sabiduría,
Iñe'âite guive oheka tapiaite ha kane'ô'ŷre arandu,

Usaba la fuerza de su entorno y del universo
Oipuru pu'aka ijereregua ha arapygua

Y apreciaba la belleza de todas las cosas.
Ha ohecharamo porâreko oguerekóva opaite mba'e.

Tekokatu creía verdaderamente
Tekokatu añetehápe oguerovia

En un ser Todopoderoso, una Gran Fuerza,
Oîha peteî tekove Ipu'akapáva, peteî Pu'aka Ruvicha,

Principio y fin de todo,
Opaite mba'e ypy ha apy,

Su creador y creador del universo.
Ijapohare ha arapy apohare.

Y en su homenaje -con sus hermanos-
Ha pévape ohechakuaávo -ijoyke'ykuéra ndive-

Se reunía en un sitio elegido
Oñembyatýjepi peteî tenda poravopyrépe

Y también en la intimidad de ese hermoso templo,
Ha upe opy porâite koty ñongatupýpe,

Que era su corazón,
Ha'éva iñe'â,

Tekokatu dedicaba hermosas palabras,
Tekokatu onohê ñe'êngatu porâvéva,

Su canto, su danza y sus obras a esa Fuerza Infinita.
Ipurahéi, ijeroky ha hembiapokue oikuave'êva upe Pu'aka Ijapyra'ŷvape.

Cuando salía al mundo exterior
Osê jave hetâgui

Eran muchos los que lo tentaban
Heta oîmi oipy'ara'âva chupe

A caer en la irregularidad, la mentira,
Ho'a haĝua tekokatu'ŷ, japu,

La ignorancia y la ambición.
Tavy ha mba'epota poguýpe.

Sin embargo, Tekokatu ya era fuerte
Jepémo upéicha, Tekokatu imbaretejepéma

Y lograba vencer a dichos seres débiles.
Ha oñemotenondémi umi tekove py'amirîre.

Su herramienta, siempre, fue el amor, que es la manifestación del bien

Hembipuru niko, akóinte, mborayhu, ha'éva marangatu pytu

Tekokatu y sus hermanos, gracias a la educación de su madre viuda,
Tekokatu ha ijoyke'ykuéra, isy imenamanóva tekombo'e rupive,

Siempre vivieron unidos, sanos, fuertes y felices.
Akóinte oikókuri joaju, tesâi, mbarete ha vy'apavême.

Sabiendo que ese es el destino de los hombres buenos y libres.
Oikuaágui hikuái upéva ha'eha ava imarangatu ha hekosâsóva rapepaha.

Los Guarani hasta hoy siguen buscando el oriente,
Guaranikuéra ko'áĝa peve oheka hikuái upe arasê,

Y caminan hacia alli,
Ha oguata hikuái upe gotyo.

Transitan hacía la vida plena
Oguata hikuái tekokatu rapére

Y procuran vivir unidos, sanos, fuertes y felices
Ha oñeha'â hikuái oiko joaju, tesâi, mbarete ha vy'apavême

Pese a que el hombre blanco, tan ambicioso,
Jepémo ava pire morotî, imba'epotaitéva,

Cada día va destruyendo más este mundo
Ñavô ára ombyaive ohóvo ko yvóra

Obra preciosa de Dios.
Ñande Ru rembiapo neporâmbajepéva.


No hay comentarios: