Lengua Guarani

Lengua Guarani
Ára Pyahu

lunes, 21 de noviembre de 2016

JOSÉ FÉLIX BOGADO, GUARANÍME

JOSÉ FÉLIX BOGADO, GUARANÍME
Ohai: David Galeano Olivera

       JOSÉ FÉLIX BOGADO nació el día 7 de noviembre del año 1777, según unos en Pirity, distrito de Jataity, Guaira y según otros en el paraje de Kapi'ivary, San Juan Nepomuceno, Departamento de Ka'asapa; en cualquiera de los casos en la República del Paraguay. JOSÉ FÉLIX BOGADO niko heñóikuri ára 7 jasypateî ary 1777-pe, oî he'íva heñoihague Pirity, táva Jataity, tetâpehê Guairápe ha ambuéva katu he’i heñoihague Kapi'ivary, táva San Juan Nepomuceno, tetâpehê Ka'asapápe; mokôivévante Paraguay retâme.


       A los 35 años de edad, José Félix Bogado fue canjeado como prisionero de guerra a San Martín, con otros dos paraguayos, a cambio de un oficial español después de la batalla de San Lorenzo, en el año 1813. De esa manera, Bogado se incorporó al ejército del General José de San Martín. Orekorôguare 35 ary, José Félix Bogado ha mokôi Paraguay ñemoñare, oîva ñorairô rembipogúyrô, oñeme'êkuri San Martín-me peteî mburuvicha españa-ygua rekovia, upéva ojehúkuri opa rire San Lorenzo ñorairô, ary 1813-pe. Péicha jekoraka'e Bogado oikékuri Mburuvicha José de San Martín ñorairôhára atyguasúpe.
       El propio General José de San Martín incorporó a Bogado al Regimiento de Granaderos a Caballo con el grado de soldado raso a cargo de la tropa. Pastor López Aranda, un investigador, describió a José Félix Bogado como “de regular estatura, grueso, de color pálido, ojos negros... y cabello negro; usaba bigote... y era un consumado jinete”. Mburuvicha José de San Martín voi omohendákuri Bogado-pe Mbokapuha Kavaju'arigua Atýpe, guarini ypýramo ha upekuévo aty ruvichárô. Pastor López Aranda, peteî tembikuaarekahára, ohechauka José Félix Bogado-pe péicha “ndaijyvatéi, ikyranunga, hesa'yju, hesa hû... ha iñakârague hûva; hemberaguéva... ha oikokuaaitereíva kavaju ári”.
       El ascenso de José Félix Bogado a coronel fue en el mismo campo de batalla, en Ayacucho, en el año 1824. Allí San Martín y Bogado libraron la batalla final logrando la victoria contra las tropas realistas que procuraban mantener el poder de España en América. José Félix Bogado-pe niko ojehupíkuri coronel-ramo oñorairô aja Ayacucho-pe, ary 1824-pe. Upépe San Martín ha Bogado oñorairôpahákuri ha oñemotenonde realista-kuérare oñeha'âva'ekue ombo'apyra'ŷ España pu'aka Amérika ári.
       Luego de asegurar la independencia de América, el Coronel José Félix Bogado regresó a Buenos Aires con el resto de su regimiento de granaderos a caballo compuesto por ocho sobrevivientes. Allí se disolvió su agrupación. Omoañete rire América rekosâso, Coronel José Félix Bogado ojevy Buenos Aires-pe imbokapuha kavaju'arigua aty rembyremíre oîháme poapy tapicha pahami. Upépe avei oñembogue upe aty.
       José Félix Bogado falleció en San Nicolás de los Arroyos, Provincia de Buenos Aires, el día 21 de noviembre del año 1829. José Félix Bogado omanókuri San Nicolás de los Arroyos, Tetâpehê Buenos Aires-pe, ára 21 jasypateî ary 1829-pe.
       José Félix Bogado y su foja de servicio. José Félix Bogado ha hembiasakue guariniháicha:
-Soldado (5 febrero - jasykôi 1813)
-Cabo (1 abril - jasyrundy 1813)
-Sargento (1 mayo – jasypo 1813)
-Alférez (15 enero – jasyteî 1816)
-Teniente (17 marzo - jasyapy 1817)
-Ayudante Mayor (23 junio – jasypoteî 1819)
-Capitán (8 junio – jasypoteî 1820)
-Sargento Mayor Graduado (26 julio – jasypokôi 1822)
-Sargento Mayor Efectivo (1 abril – jasyrundy 1823)
-Teniente Coronel (6 diciembre – jasypakôi 1823)
-Coronel Graduado (9 diciembre – jasypakôi 1824)
-Coronel Efectivo (9 junio – jasypoteî 1825)
ooo000ooo

Leer SOLDADO DE LA PATRIA GRANDE, JOSÉ FÉLIX BOGADO, en (https://www.lanacion.com.py/pais/2019/10/03/presentan-libro-sobre-jose-felix-bogado-en-el-archivo-nacional/)

 

Ver PRESENTACIÓN FÁTIMA RALLO 1, en (https://www.youtube.com/watch?v=a8YnxnRsJY4)

 

Ver PRESENTACIÓN FÁTIMA RALLO 2, en (https://www.youtube.com/watch?v=MQOpPk4AhrQ)

 

Leer ANTECEDENTES DE LA VIDA MILITAR DEL CORONEL JOSÉ FÉLIX BOGADO, en (http://repositorio.educacion.gov.ar/dspace/bitstream/handle/123456789/97985/Monitor_10572.pdf?sequence=1)

 

 

 

3 comentarios:

Unknown dijo...

Sin desperdicios. Gracias por compartir Prof. Dr. David

Unknown dijo...

Miguel Delvalle

Daniel Torales dijo...

En los inicios de la década de 1970, me cupo vivir unos años en San Nicolás de Los Arroyos, Provincia de Buenos Aires. En la otra cuadra de mí casa, quedaba la ex residencia del Cnel. Bogado, donde funciona un Museo, que queda ubicada sobre la calle Francia al 200.