CHÁKE PÓRA - OHAI: DAVID GALEANO OLIVERA

CHÁKE PÓRA
Ohai: David Galeano Olivera
Leer original (hacer clic) en: http://groups.google.com.py/group/guarani-nee/web/chke-pra---ohai-david-galeano-olivera

Mandyjuty héra peteĩ tava’i opytáva Ñe’ẽmbukúpe. Upépe oikoku¬ri peteĩ kuñakarai hérava ña María. Ha’eñomínteva’ekue. Iména omanókuri Cháko ñorairõme, ha ímembykuéra katu omenda rehe ohopa hikuái ha ohejareíkuri ichupe.
Péicha oikohápejeko, peteĩ pyhareve omba’apo’ajáhina, ohendu ojepopetéva. Osẽ ha ojuhu peteĩ kuña oñembo’ývahina ikorapýpe.
“Mba’éichapa”, he’íjekorakae ichupe.
“Iporãmínte, ha nde? Mba’épa reikotevẽmireína?”, oporandu ña Maria.
“Añemongetasemíniko nendive ikatúrõ”, ombohavái upe kuña.
“Nei. Ehasána kotýpe upéicharõ”, he’ívo, ña Maria oipe’a hóga rokẽ ha oike hikuái rnokõive, oguapy ha oñepyrũkuri oñomongeta. Upe kuña he’íjekoraka’e ña Mariápe oguerekoha hóga y Paraguái rembe’ýpe; ha upérõ ndaje pe y Paraguái ojaho’ipa chupekuéra. Mba’asy ha ñembyahýi mante ogueru ondive. Ohendúvo umi mba’e, ña Maria oporandujeýikuri: “Ha mba’éichapiko ikatu roipytyvõmi?”.
Ha jeko ombohováikuri chupe: “Ndererekóipa sapy’arei mitã aomi ndereipuruvéiva, ỹramo eme’ẽkuaa chéve tembi’urã térã yvamimi hembýva ndéve” -ha upéi ombojoapy- “Irundýko roime ógape. Oime che sy ha mokõi che membymi”.
“Hi’ã chéve aguereko gueterei che remiarirõ aokuemi. Chera’ãrõmína aháta ajeporeka sapy’aite”, he’íjeko upémarõ ña Maria; ha opu’ã jave oho haĝua ogueru, ojokojeýkuri chupe upe kuña: “Ndaikatuichénepiko ndetevoi regueraha, péicha rehechakuaáta ndachejapuiha”, ha ombojoapy: “Che amombe’uporãta ndéve mba’éichapa reĝuahẽkuaa ore rogamíme. Chéko ajeruresemive ko’ã nde rogaykereguápe, upévare cheka’aruvéta ko’árupi”.
Ña María omoneíkuri chupe.
Upe ka’aru oñembosako’i oho haĝua, ha upevarã omohendákuri peteĩ vosápe, yvamimi hembýva chupe ha hemiarirõ aokuemi. Ka’aruetéma ndaje osẽ hógagui ha ohopa heseve y Paraguái rembe’y gotyo.
Oĝuahẽ rire upépe oñepyrũkuri oporandu, ha neipamírõ ĝuarã ojejuhúma upe kuña roga’i rovái. Ojepopete upépe. Uperiremínte peteĩ ĝuaiĝuimi oipe’a upe oga’i rokẽ ha omomaiteívo ña Mariápe, oporandu: “Mba’épa reikotevẽ kuñakarai”.
Ña Maria ndaje ombohováikuri chupe kóicha: “Ne membykuña niko ohókuri che rógape ko pyhareve ha ojerure chéve, arekórõ, ao térã tembi’urã aguerumi haĝua aheja ndéve; ha’e oho aja ojerureve ambue ogakuéra rupi”.
Ña Maria he’ipa rire umi mba’e ndaje upe ĝuaiĝuimi ojesarekopo¬rãkuri hese, ha upéi ae omoinge chupe ikoty’ípe. Oikekuévo ña Maria ohecha aomimi, yva ha tembi’urã ijatypáva peteĩ hendápe. Upémarõ, kirirĩháme, oñemboja ha omboguejy avei umíva apytépe umi mba’e oguerumíva. Upéi katu oho oguapy, ha vokóike ĝuaiĝuimi ohechau¬kákuri chupe peteĩ ta’ãnga ha ndaje oporandúkuri: “Kóvapa ha’e upe kuña ohova’ekue omba’ejerure ndéve?”. Ha’e... ojesareko porã rire ta’ãngáre, ña Maria ombohovái: “Héẽ, kóva ha’e”.
“Añetépa”, oporandujey upe ĝuaiĝui. Upémaramo, ña Maria omoneijeýkuri chupe. Ohendúvo chupe, upe ĝuaiĝuimi oñepyrũ hasẽ ha tesay pa’ũme he’íjekoraka’e chupe: “Añetehápe, kóva ha’e che membykuña, upéicharamo jepe... ojapóma mokõi ary omanohague”.
“Anichéne”, he’imavoi ña Maria ha ojovasa.
“Añetetéko ha’e ndéve kuñakarai”, he’i upe ĝuaiĝui ha upéi o¬mbojoapy: “Ha’e niko katuetei ojechaukava’erã maymávape ore rohasavaijavérõ, ha avei katuetei oĩva’erã ndeichagua tapicha heko marangatúva oguerúva oréve ore ao ha ore rembi’urã, upe mba’e ojehu rire”, he’i ha opytu’u rire sapy’ami ombojoapyjeýkuri: “Ha’e niko herava’ekue Kame. Ndachegueroviáiramo tereho te’õngueópe ehecha ityvy”.
Oguerovia’ỹ reheve mba’eve ña María oujeýkuri hógape, ha oĝua¬hẽ mboyve, oike te’õngueópe ha oguata rire sapy’ami, ojuhúkuri oimo’ã’ỹre Kame tyvy. Upe javete ndaje ojehechaukajeýkuri chupe upe kuña, ha he’íjekoraka’e: “Aguyje mante ndéve reipytyvõhaguére che sy ha che membykuérape”, ha ndaje he’ipávo umi mba’e oguetévoi hesa renondégui.
Upémarõ, ña Maria oñembo’ékuri hese peteĩ Mariami ha py’aguapy reheve osẽ ou hógape. Peichaite jekoraka’e ojehúkuri añetehápe.