KÁSO ÑEMOMBE'U: MAKA'I ÑEHA'ÂME OJEHUVA'EKUE

KÁSO ÑEMOMBE’U: MAKA’I ÑEHA’ÃME OJEHUVA’EKUE

Ohai: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en: http://cid-abd38f7ef1c8daa6.spaces.live.com/blog/cns!ABD38F7EF1C8DAA6!1085.entry

Ytororõme niko oikova’ekue peteĩ mitãkaria’y marangatu hérava Casiano. Hekove aja, Casiano omba’apómiva’erã itúva ndive kokuépe. Nosẽivavoi hógagui, oiméne niko ojepokuaavégui itúva ha isýre, upevakuére avei naiñangirũhetái. Sapy’apy’a ohómiva’erã umi vy’aha térã jerokyha rupi. Upéi ave, ndojerokykuaaivoi ha upevakuére oiko hi’otĩ. Upéicharõ jepe, oñangarekokuaámante ijehe. Osẽta jave katuetei omoĩmiva’erã imboka iku’akuápe. “Sapy’areírõ ġuarã”, he’ímiva’erã itúva ha isýpe.

Upéinte niko oúkuri itavyete Pánfila rehe, mitãkuña neporãmbajepéva -karai Nuñez rajy- oikóva Ytororõ tavaitépe. Py’ỹinte niko Casiano ha Pánfila ojojuhúmiva’erã ñemiháme. Oñombojaru hamba’e. Añetehápe, ojohayhu porã hikuái. Áġakatu, Pánfila nomombe’uiete itúvape upe mba’e. Oguerokirirĩnte. Itúva niko yma guivéma oñatõi ichupe -áġa ikuñataĩmba rire- omenda haġua karai Martínez rehe. Ndoipotaivoíkuri ave ojesareko ambue mitãkaria’ýre. Upe karai Martínez niko heta ipirapire ha huguaipohýi avei Ytororõme. Ndaha’éikuri tekove porã. Ivýro ha ijejapo. Ojaposéva ojapo upe tava’ípe ha hi’ariete “ndohechakuaái hapicha mboriahu remikotevẽ”, he’ihaguéichajepi karai Choperu. Opa umi mba’ére ndojehayhúikuri ichupe. Ojekyhyjémante ichugui.

Peteĩ ára oġuahẽsapy’a karai Martínez apysápe Casiano ha Pánfila joayhuñemi ha kakuájeko ipochy. Nomombavéi upe mba’e ha ndojejokokuaavéigui - peteĩ pyhare- ha’etevoi omoñuhã ha ojukákuri upe mitãkaria’ýpe ha’e... upe hetekue omoko’ẽukákuri hogami korapýpe. Casiano pehẽnguekuéra heta ombyasy upe ojejapova’ekue hese. Upéicha opákuri karai Martínez akãrasy, hasy peve vaicháku ipy’aguapyjeýva.

Ytororõme niko maymáva oikuaa karai Martínez oguerohoryha maka’i ñeha’ã. Péicha ndaje, peteĩ jey, ojejapókuri peteĩ vy’apaguasu ndekakuaajepéva Ytororõme ha upérõ jekoraka’e oñemohendákuri upépe peteĩ kalesíta ha hendive opaichagua ñembosarairã, umíva apytépe: maka’i ñeha’ã. Upéva katu omoakãtavyetékuri karai Martínez-¬pe. Ha’ehaguéicha, maka’i oñeha’ãhápe oĩmanteva’erã ha’e, ỹramo ndaha’éi maka’i ñeha’ã. Ha ndaje ipo’a’imivoi. Oha’ãkuaaitereíjekoraka’e, upevakuére naoimeraẽvai oha’ãse hendive.

Upe pyhare oñepyrũhaguépe upe vy’apaguasu, karai Martínez oho, oġuahẽ ha oguapýma katu oha’ãhaġuáicha oimeraẽva ndive. Mavave jeko noñembojái. Tapichakuéra okyhyjepajoa ichugui. Upéinte niko oñemboja ha oguapy henondépe peteĩ mitãkaria’y, he’iva’ekue ichupe: “Ñaha’ã katu ñañomoperõmba peve”. “Nei, ñaha’ã katu”, ombohováikuri karai Martínez pukavy jaheivaípe, oikuaa’ỹre mba’épa oha’ãrõ ichupe.

Oñepyrũ rire oha’ã sapy’ami, umi tapicha ijatýva mesa jerére ohechakuaa hikuái, ñemondýi reheve, karai Martínez oha’ãhahína Casiano amyrỹi ndive; áġakatu, kóva ndohechakuaái upe mba’e; vaicháku hesatũvamba’e ha upevakuére ndohecháiva Casiano-pe. Tapichakuéra ijatýva ijerére hesahojoákuri hesekuéra, ikatu’ỹ rehe he’i ha ojapo mba’eve. “Vaicháku ore kũ oñeñapytĩmbáva. Ndai¬katúikuri roñe’ẽ, upéicha avei ndaikatúi romýi upégui. Péicha roĩkuri upépe oho peve upégui Casiano amyrỹi”, he’íkuri hikuái uperiréma.

Ko’ẽmbotávoma oġuahẽ hu’ãme karai Martínez ha Casiano amyrỹi maka’i ñeha’ã ha upakuévo, karai Martínez opytákuri ipirapire, hymbaita ha ijyvy’ỹre. Nandivera. Casiano póra omoperõkuri chupe ha upéi ohopa heseve. Upépe ae karai Martínez vaicháku opáyva ha ohechakuaáva mávandiepa oha’ãkuri ha ohechakuaávo mávandiepa, ho’a ha omano.

Kalesíta oho rire Ytororõgui, mbohapy ára haguépe, Casiano túva ohóraka’e ohechávo, jepiveguáicha, ita’ýra tyvy ha’e... oġuahẽvo upépe ohecha -oimo’ã’ỹre- heta pirapire isarambipáva upe tyvy ári. Karai tujami -py’aguapy revé- ojapyhýkuri imba’erã oñandúgui ipype mávapa oheja ichupe. Upe ka’arúpe, hembirekomi ndive, ojapoukákuri ñembo’eguasu Tupãópe, Casiano rérape.

Karai Martínez yvyguasuete katu opytarei. Mavave ndoipotáikuri. Pya’e ndaje oiko ichugui peteĩ karuguaty ndekakuaáva ha avei peteĩ javorái ndevaíva, ikatu’ỹha rupi ojehasa. Martínez-kuépe ojekuaa ko’áġa.