KÁSO ÑEMOMBE'U: PYCHÂI

KÁSO ÑEMOMBE’U
PYCHÂI
Omombe’úva: Abdón Galeano Benítez. Ohaíva: David Galeano Olivera
Leer original (hacer clic) en: http://groups.google.com.py/group/guarani-nee/web/kso-emombeu-pychi

Pychâi niko omba’apo ipaíno ndive. Ára ha ára, pyharevete, oguerahava’erâ vaka kamby távape ha upe tembiapópe omoirû chupe hymba burromi, hérava Lovi.

Pe ipaíno rógape niko oiko avei mokôi karia’y ndohayhúiva Pychâime. Mokôive ndoikuaaseivoi mba’eve Pychâigui, kóvape ohayhuvégui paíno. Mokôive he’imiva’erâ: “Áĝante jajukáne ko añamemby”.

Peteî ára, mokôive karia’y ñaña oñemotenonde Pychâi rehe ha oho oha’ârô tapeku’ápe chupe, ha ojapo hikuái chupe ĝuarâ chipa kavure, Pychâi ho’usetéva. Ha’ekuéra ojukaségui Pychâime omyenyhê chipa kavure venénogui.

Pychâi oĝuahêvo upépe, mokôive osêmavoi omomaitei chupe ha he’i: “Na’ápe rojapo ndéve ko chipa kavure haku vevúi asýva, roikuaaporâgui nde re’useha”.

Pychâi niko oaguyjeveme’ê chupekuéra ha omoingéta jave chipa ijurúpe ho’uhaĝuáicha; Lovi oñepyrû hasê’ihasê’i, nimbora’e iñembyahýi avei; upémarô, Pychâi ombohasa chipa kavure iburromíme ha upéva ohechávo mokôive karia’y ñaña osapukaivoi chupe: “Aníke reme’ê Lovípe, kóvango ore rojapo ndéve ĝuarâiténte”.

Upémarô Pychâi orahajey ijuru gotyo chipa kavure ha upe jave mokôive ojere ha ñe’êguyguýpe he’i hikuái: “¡Por fín!, omanótama ko tavyrón”. Upe javete niko Pychâi ombohasa ñemihaitépe chipa kavure Lovípe, peteî jurupe’ápe ho’upáva.

Ojerejey mokôive karia’y ha oporandu Pychâime: “Ha nde chipa kavurépa moô oî”. Pychâi oipichy hye ha he’i chupekuéra: “Che ryépe. Hetereíngo osê peême”. Péva ohendúvo mokôivéva otimbo upégui oimo’âgui Pychâi omanotamaha.

Upe riremínte, Pychâi opytu’u aja peteî yvyrajero’a guýpe, ohecha mba’éichapa Lovi ho’a ha omanoite vera. Oho omaña hese ha ohechakuaa añetehápe omanohague. Upémarô oujey oguapy yvyrajero’a guýpe ha hasêhína hymba burromíre.

Ivaive haĝua, sapy’a riremi ohecha mbohapy jagua saite oñemboja ha ho’upaitevoi Lovípe, ha umi mbohapy jagua saite ohóta jave ka’aguýre ho’a avei ha omano. Pychâi niko hasêvéntema ohechávo mba’éichapa umi jagua saite ho’u iburromíme.

Oñembosako’i aja ojevyhaĝuáicha ipaíno rógape, ohecha siete yryvu oguejýva ha okarúva umi mbohapy jagua saite re’ônguére, ha upéi ovevéta jave, ¡chipléky!, ho’a yvýpe ha omanónte avei.

Pychâi oĝuahê ipaíno rógape ha omombe’u chupe pe ojehúva ha he’i ipaínope: “Añembyasyetereíniko. Asêta aha mombyry ko’águi jahechápa ndojehasái chehegui ko py’arasy añandúva”. Ipaíno he’i chupe: “Nei, mba’épiko ja’éta ndéve”, ha Pychâi osê ha oho. Ha’éngo ogueraha hendive hi’upyrâ: mandi’o, chipa, aloha ha ijaomimi. Ipaíno marangatu ome’ê avei chupe pirapiremi.

Heta ára oguata rire opa avei chugui ijavío ha ivare’añepyrûma. Upe jave niko oĝuahê peteî tavamíme ojuhuhápe heta kuimba’e osâingóva ijajúrigui.

Oñemboja peteî tujami rendápe ha oporandúvo chupe mba’épa ojehu umi kuimba’épe, kóva he’i chupe: “Oiméngo ore rey hekoreígui ojapo peteî concurso, ha umi osâingóva ijajúrigui niko ha’e umi operdeva’ekue”. Pychâi oñakâpire’ÿi ha oporandujey tuja’ípe: “Mba’eichagua concurso piko aipóva”.

Tuja’i he’i chupe: “Karai rey niko oreko itajýra peteî hérava la Princesa, oikuaáva maravichu oîva guive ko yvy ape ári, ha ha’etépe ore rey he’i opavavépe: taha’eha’éva peñembojakuaa che rajy rendápe ha peity chupe pene maravichu ha sapy’arei ha’e ndoikuaairô amomendáta hese che rajy, amboja’óta chupe che yvy, ha amboja’ópa avei chupe che pirapire ha che itaju; ha katu, che rajy oikuaárô pe maravichu ñembohovái, amosâingokáta ijajúrigui, opavave ohechatahápe”.

Pychâi niko nahendavéima vare’águi ha upémarô oho ha ombota karai rey róga rokê ha ojepe’ávo he’i: “Ajúngo aipo concursohápe”.

Karai rey he’i chupe: “Ehasákatu ne mitâ molde vai, arpa fórro. Napépe oî che rajy la Princesa. Eñemboja hendápe ha eity chupe ne maravichu”.

Pychâi oñemboja ha he’i la Princesape: “Maravichu, maravichu, mba’émotepa… kavu, kavu, mató a Lovi, Lovi mató a lo tre, lo tre mató a lo siete”. Ohendúvo upévango, la Princesa oñakâpire’ÿi ha opyta omaña mombyry.

Upéi ohenói itúvape ha he’i chupe: “Papá, chéngo ndaikuaái mba’épa pe maravichu oitýva chéve ko karia’y”. Karai rey he’i itajýrape: “Ivaietereíngo ko arriero, mi hija. Eikéna nde bibliotecape ha eheka upépe pe maravichu ñembohovái”. Oikéngo la princesa ha nosêvéi. Oime’arângo una semanahaguépe osêjey. Oho itúva rendápe ha oñakâmbovava chupe: “Ndaiporivoínte pe maravichu ñembohovái mamove”.

Upémarô, karai rey ohenói Pychâime ha he’i chupe: “Ere oréve ne maravichu ñembohovái ha aníke ndejapu, cháke ndejapúrô romosâingokáta nde ajúrigui, amoite okápe”.

Oñemboja Pychâi ha he’i: “Chéngo arekova’ekue che rymba burromi, herava Lovi. Chupéngo ojukava’ekue chipa kavure oñe’envenenava’ekue. Che burro omano riremi mbohapy jagua saite ouva’ekue ho’upaite chupe ha umi jagua saite ohóta jave, ho’a ha omano avei. Uperiremínte, siete yryvu oguejy hikuái ha okaru umi mbohapy jagua saitére ha ovevemo’â jave umi siete yryvu ho’a avei omano. Ha upévare chemandu’ávo ajapo pe maravichu aityva’ekue la Princesape, ha he’íva: kavu, kavu, mató a Lovi, Lovi mató a lo tre y lo tre mató a lo siete… ha upévango la nde rajy la Princesa ndoikuaáiva”.

Karai rey oñakâity… omomenda itajýra la Princesa Pychâire, omboja’o chupe mbytetépe ijyvy guasuete, ipirapire ha umi itaju oguerekóva…
… ha upépe opa