Lengua Guarani

Lengua Guarani
Ára Pyahu

viernes, 4 de noviembre de 2011

RUBÉN ENCISO YEGROS, GUARANI HA CASTELLANO-PE


RUBÉN ENCISO YEGROS, GUARANI HA CASTELLANO-PE
Ohai: David Galeano Olivera
       Rubén Enciso Yegros heñóikuri Tava Puerto Pinasco, Cháko, Paraguay retâme; ára 7 jasyrundy ary 1932-pe. Itúva niko karai Simeón Enciso (t), ha isýkatu kuñakarai Froilana Yegros de Enciso. Rubén Enciso Yegros rembireko mokôiha niko Ivonne Lalane, ha’éva Francia-ygua ñemoñare. Mokôi ita’ýra: Rubén Rene (40), omba’apóva peteî Viruópe; ha Rubén Raúl (37), ha’éva tetâ mba’apohára. Rubén Enciso Yegros nació en la Ciudad de Puerto Pinasco, Chaco, República del Paraguay; el día 7 de abril del año 1932. Su padre fue el señor Simeón Enciso (h), y su madre fue la señora Froilana Yegros de Enciso. Rubén Enciso Yegros está casado en segunda nupcia con Ivonne Lalane, de padres franceses. Tiene dos hijos: Rubén René (40), empleado bancario; y Rubén Raúl (37), funcionario público.


       Karai Rubén Enciso Yegros ou’ypýkuri Tavaguasu Paraguaýpe ary 1943-pe, orekórôguare 11 ary, ipaíno Karai José Félix Galeano ndive (ha’éva Maneco Galeano, mba’epu’apohára herakuâporâitéva, ramói). Upéi ary 1946-pe, ha’e ha itúva, isy ha hogayguakuéra ovapaite hikuái Tavaguasu Paraguaýpe ha oiko sapy’aimi hikuái óga oîva tape General Caballero ári haimete Eusebio Ayala (Tahachiro 7ª Paraguaygua ypypete). Ko’áĝa oiko upépe peteî ijoyke’y. Don Rubén Enciso Yegros vino por primera vez a la Ciudad de Asunción en el año 1943, teniendo 11 años, acompañando a su padrino, Don José Félix Galeano (abuelo del consagrado artista Maneco Galeano). Luego en el año 1946 él y sus padres se mudaron a la Ciudad de Asunción, viviendo inicialmente en la casa ubicada sobre la calle General Caballero (en las proximidades de la actual Comisaría 7ª de Asunción) casi Eusebio Ayala. Allí vive en la actualidad un hermano suyo.

       Upe rire, ova hikuái Táva Luque-pe ha upépe oikórôguare, oî jave mbo’esyry mokôiháme, mitârusumbo’ehao Manuel Domínguez-pe, oñepyrûkuri ohai iñe’êpotymimi. Imandu’a mba’éichapa imbo’ehára castellano-pegua ojerurémi chupekuéra ohai haĝua hemiandu hekoha rehegua (ama, ysyry ha ambue mba’e rehegua). Uperiremínte upe imbo’ehára omomorâ umi hembiapomimi ha omoakârakúvo chupe he’íkuri chupe akóinte ohai haĝua. Upéicha oñepyrû’ypýkuri ohai ñe’êpoty ha ojapo mba’epurory. Posteriomente, vivieron en la Ciudad de Luque y estando allí, como estudiante del segundo curso del Colegio Manuel Domínguez, se inició en la poesía. Recuerda que la profesora de castellano les pedía realizar composiciones sobre temas costumbristas (sobre la lluvia, el río, etc). Al poco tiempo, su profesora le dijo que sus composiciones eran muy hermosas y diferentes a las escritas por sus demás compañeros y le instó a seguir escribiendo. Así empezó su pasión por la poesía y la música.

       Ko’áĝa, heta umi hembiapokue ohaíva Guarani ha castellano-pe, oñehendumeme ha ojehecharamo. Umíva apytépe jajuhukuaa ko’âva: “Che rúpe ĝuarâ purahéi”, “Imposible, imposible”, ha “Paraguaya de pies descalzos”. Ipy’arory ha ijuruvyrei imandu’ávo iñirûnguéra: Neneco Norton, Juan B. Mora, Chono Duarte, Dionisio Villamayor, Angel Acuña, Agustín Barboza ha ikompái Américo Pérez Peña-re. Hoy varias de sus obras -en Guarani y en castellano- son muy escuchadas, entre ellas: “Che rúpe ĝuarâ purahéi”, “Imposible, imposible” (http://www.youtube.com/watch?v=2mrK4UfaMOc&feature=related), y “Paraguaya de pies descalzos” (http://www.youtube.com/watch?v=Ut4jEXdMPA8). Recuerda con cariño a sus amigos Neneco Norton, Juan B. Mora, Chono Duarte, Dionisio Villamayor, Angel Acuña, Agustín Barboza y a su compadre Américo Pérez Peña.

       Karai Rubén ko’aĝa oguereko hóga tape Manuel Dominguez 961-pe (Tavaguasu Paraguaýpe). Jepémo ndohechaporâvéi, oiko vy’apópe ha akóinte iñapytu’ûroky ku’ekatu. Don Rubén vive actualmente en Manuel Domínguez 961 (Ciudad de Asunción). Pese a tener la visión disminuida, vive feliz y con un gran Pensamiento Activo.

       Kóva ha’e peteî jehechakuaa kytomi peteî Karai Guasúpe, peteî Mbo’ehárape, peteî tapicha okarayguápe, akóinte omyasâiva kane’ô’ŷre ñande reko. Ha’éniko peteî tekove hekokatúva, hekopotîva, ndahekojejapóiva ha nomomba’eguasúiva mba’eta. Karai Rubén Enciso Yegros niko peteî techapyrâ mitâ, mitârusu ha opavavetévape ĝuarâ. Este es un pequeño homenaje a un Gran Señor, a un Maestro, a un hombre de tierra adentro, a un incansable difusor de la cultura popular paraguaya. Una persona virtuosa, honrada, humilde y sin apego a los bienes materiales. Don Rubén Enciso Yegros es un gran ejemplo para los niños, para los jóvenes y para todos.



No hay comentarios: